یکی از مزایای بارز اسید هیالورونیک، توانایی آن در کاهش درد مفصل زانو است. این امر به هیچ وجه تعجب‌آور نیست زیرا هیالورونیک اسید به طور طبیعی در مفصل زانو و سایر مفاصل بدن وجود دارد و به صورت فشرده در آنها حضور دارد. این ترکیب علاوه بر وجود در غضروف، به عنوان ماده سیناویال نیز در مفاصل بدن عمل می‌کند. نقش اصلی آن، نگه داشتن حجم آب در غضروف است و در نتیجه، موجب تشکیل یک ماده غلیظ و ژله‌ای می‌شود که به غضروف رطوبت می‌بخشد و آن را محافظت می‌کند. همچنین، غضروف و ماده سیناویال با هم ترکیب شده و فشارهای وارد شده به مفصل را جذب می‌کنند و به طور قابل توجهی از فرسایش مفصل جلوگیری می‌کنند.
با این حال، در مفاصلی که به دلیل آرتروز (افتراق غضروف) آسیب دیده‌اند، سطح هیالورونیک اسید به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و بنابراین ماده سیناویال و غضروف قدرت و ویژگی‌های خود را به میزانی از دست می‌دهند. به منظور کاهش درد و التهاب زانو، پزشک می‌تواند مستقیماً اسید هیالورونیک را به مایع سیناویال مفصل تزریق کند.
روش تزریق هیالورونیک اسید در زانو برای چه کسانی مفید است؟
تزریق ژل در مفصل زانو برای کسانی مناسب است که آرتروز زانوی خفیف تا متوسط دارند. این روش خصوصا برای افرادی مفید است که سایر روش‌های درمانی را امتحان کرده‌اند و این روش‌ها تاثیری بر آنها نداشته است. در این موارد، تزریق ژل موجب کاهش درد و التهاب زانو می‌شود و حرکت پذیری زانو را بیشتر می‌کند. تزریق ژل می‌تواند در یک یا هر دو زانو انجام شود. در صورتی که بیمار شرایط زیر را داشته باشد، احتمالا تزریق ژل به غضروف زانو برای او روش مناسبی است:
- درمان فعلی، تسکین درد کافی را ایجاد نمی‌کند.
- بیمار نمی‌تواند آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهاب مانند ایبوبروفن را مصرف کند.
- بیمار در حال مصرف چندین داروی مسکن به طور همزمان است.
- بیمار کاندید مناسبی برای جراحی زانو نیست و یا می‌خواهد جراحی را تاجای ممکن به تعویق بیندازد.
اما تزریق ژل برای زانو برای بیماران مبتلا به آرتروز شدید که مفصل آنها سایش استخوانی دارد، مناسب نیست و این بیماران معمولا به درمان‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی نیاز دارند.
نکته‌های مهم قبل از تزریق در زانو
ابتلا به برخی از بیماری‌ها می‌تواند بر استفاده از هیالورونیک اسید تاثیر داشته باشد. حتما در صورتی که بیمار شرایط یا بیماری خاصی دارد، این مسئله را با پزشک در میان بگذارید. از جمله:
- آلرژی به پروتئین باکتریایی
- آلرژی به مواد اولیه هیالورونات
- عفونت پوست یا مفصل زانو یا سایر مشکلات در محل مورد نظر برای تزریق
- آب آوردن زانو (وجود مایع بیش از حد در اطراف مفصل زانو)
چگونگی تزریق آمپول هیالورونیک اسید در زانو
تزریق هیالورونیک اسید در زانو، عملی سرپایی است که در مطب و در کمتر از 5 دقیقه قابل انجام است.
- بیمار روی کمر دراز می‌کشد و زانوی خود را صاف می‌کند و یا آن را 20 تا 30 درجه خم می‌کند. اگر پزشک ترجیح دهد که زانوی بیمار خم باشد، احتمالا یک پارچه‌ی رول شده زیر زانوی بیمار قرار می‌دهد تا زانو در زاویه مناسب و مورد نظر پزشک خم باشد.
- زانو با ماده‌ی ضدعفونی‌کننده مانند الکل یا بتادبن، تمیز می‌شود.
- از بیمار خواسته می‌شود که عضلات پای خود را شل کند. این کار موجب می‌شود که تزریق به آسانی انجام شود و خود بیمار نیز درد کمتری داشته باشد.
- در صورتی که پزشک از تصاویر اولتراسوند استفاده می‌کند، ژل مخصوصی روی ناحیه کوچکی از زانو زده می‌شود و سپس تکنسین، دسته‌ی مخصوص دستگاه اولتراسوند را روی این ناحیه می‌گذارد و به آرامی کمی آن را فشار می‌دهد. در این حالت تصویر مفصل زانو روی مانیتور نمایش داده می‌شود.
- ممکن است پزشک مقداری بیحسی موضعی مانند لیدوکائین تزریق کند تا زانو بی‌حس شود.
- اگر زانو متورم باشد، ممکن است پزشک در ابتدا مقداری از مایع درون مفصل را با سرنگ بیرون بکشد.
- سپس پزشک مقدار کمی ژل (در حدود 2 میلی‌لیتر) را در یک طرف کشکک زانو تزریق می‌کند.
- از بیمار خواسته می‌شود زانوی خود را چند بار خم و راست کند تا مایع هیالورونیک اسید در اطراف مفصل پخش شود.
مراقبت‌های بعد از تزریق
بیمار می‌تواند بعد از انجام تزریق، به کارهای روزمره خود ادامه دهد. تا 48 ساعت بعد از تزریق، بیمار باید از وارد کردن وزن و فشار زیاد به زانو خودداری کند و بنابراین برای مثال باید از ایستادن به مدت طولانی، بلند کردن اجسام سنگین و پریدن و دویدن اجتناب کند. ظرف چند روز، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که به فیزیوتراپی مراجعه کند. ممکن است بعد از تزریق هیالورونیک اسید، زانو به طور موقتی دردناک و متورم شود. اگر درد و تورم با گذشت زمان همچنان ادامه داشت و یا شدت گرفت، با پزشک تماس بگیرید.
اهمیت فیزیوتراپی بعد از تزریق ژل زانو
در صورتی که تزریق ژل به مفصل زانو، در کاهش درد زانوی بیمار موثر باشد، پزشک می‌تواند فیزیوتراپی را به بیمار تجویز کند تا عضلات اطراف مفصل زانو تقویت شوند. بعد از کاهش درد، بیمار می‌تواند تمرینات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات زانو را انجام دهد. انجام تمرینات ساده برای تقویت عضلات اطراف زانو می‌تواند منجر به کاهش علائم آرتروز مفصلی و جلوگیری از ساییدگی و فرسایش بیشتر مفصل شود. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که روزانه تمرینات سبک و ساده‌ای مانند پیاده‌روی را به مدت 20 تا 30 دقیقه انجام دهید. آب درمانی نیز یک ورزش بسیار مفید و ملایم برای افراد مبتلا به آرتروز زانو است.
عوارض آمپول هیالورونیک اسید داخل زانو چیست؟
شایع‌ترین عارضه گزارش شده بعد از تزریق ژل داخل زانو تورم، درد و احساس گرما در مفصل و قرمزی، خارش و کبودی در اطراف مفصل است که تمامی این موارد موقتی هستند. همچنین ممکن است در زانویی که تزریق در آن انجام شده آب جمع شود. این واکنش‌ها به تزریق ژل معمولا خفیف هستند و زیاد ماندگار نیستند. در موارد نادری ممکن است واکنش بیمار شدید باشد.
سوالات متداول
برخی از سوالاتی که مردم درباره تزریق ژل داخل زانو دارند عبارتند از:
تاثیر تزریق چه زمانی دیده می‌شود؟
تاثیرات تزریق ژل در زانو به سرعت دیده نمی‌شود. تزریق ژل طی یک دوره‌ی درمانی و به تدریج انجام می‌شود و بنابراین هرچند بیمار پس از اولین تزریق، تا حدودی بهبودی را حس می‌کند، اما بیشترین تاثیر و نتایج نهایی تزریق ژل بعد از چند هفته یا حتی چند ماه بعد از اولین تزریق مشخص می‌شوند. در صورتی که سری اول تزریقات برای بیمار نتیجه‌بخش بوده باشند، ممکن است هر 6 ماه یکبار تزریق ژل تکرار شود.
تزریق ژل برای درمان آرتروز زانو چقدر موثر است؟
با اینکه تزریق ژل داخل زانو ممکن است در بهبود علائم برخی از بیماران مبتلا به آرتروز مؤثر باشد، اما این روش هیچ‌گاه باعث بازگشت روند پیشروی آرتروز یا بازسازی غضروف نمی‌شود. در واقع، این روش قادر به از بین بردن بیماری آرتروز نیست و درمان قطعی را فراهم نمی‌کند. تزریق ژل به زانو فقط باعث بهبود قابلیت جذب رطوبت در مایع سیناویال در مفصل می‌شود و در نتیجه حرکت پذیری زانو را افزایش می‌دهد و فعالیت بیمار را آسان‌تر می‌کند. اثرات تزریق اسید هیالورونیک به زانو معمولاً تا 6 ماه ادامه دارد، اما در برخی موارد ممکن است تا 1 سال تاثیر خود را نشان دهد. تأثیر تزریق اسید هیالورونیک در درمان و بهبود بیماری آرتروز مفصلی هنوز مشخص نیست. پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که این روش بیشترین تأثیر را در مراحل اولیه آرتروز زانو دارد.
ژل تزریقی هیالورونیک اسید چگونه تولید می‌شود؟
ژل هیالورونیک اسید اغلب از بدن پرنده‌ها به دست می‌آید و معمولا برای تولید آن از تاج‌خروس استفاده می‌شود. افرادی که در گذشته سابقه آلرژی به گوشت مرغ یا تخم‌مرغ را داشته‌اند نباید ژلی را تزریق کنند که از این منبع تولید شده است تا دچار واکنش آلرژیک نشوند. فرم‌های جدیدی از ژل هیالورونیک اسید نیز تولید می‌شوند که از منبع حیوانی به دست نمی‌آید.
