پلیکا یک پرده است که غشای اطراف مفصل زانو را پوشانده است. مفصل زانو توسط یک کپسول پر از مایع به نام غشای سینوویال احاطه شده است. در دوران جنینی، سه کپسول به نام پلیکا سینوویال در اطراف مفصل زانو شکل می‌گیرند و به تدریج رشد می‌کنند. این کپسول‌ها معمولاً قبل از تولد جذب می‌شوند. سندرم پلیکا معمولاً زمانی رخ می‌دهد که یکی از این کپسول‌ها، معمولاً به علت آسیب و ضربه، التهاب می‌کند. این عارضه معمولاً در قسمت میانی کاسه زانو رخ می‌دهد که به آن سندروم پلیکانی میانی گفته می‌شود. هدف درمان این عارضه شامل کنترل درد، افزایش مقاومت و قدرت عضلات چهار سر زانو و افزایش دامنه حرکت زانو است.
علل بروز سندرم پلیکا
التهاب پلیکا باعث بروز مشکل می‌شود. معمولاً التهاب پلیکا پس از گذشت مدت طولانی بروز می‌کند به عنوان مثال انجام برخی تمرینات خاص، حرکات تکراری، یا زانو زدن باعث التهاب پلیکا می‌شود. انجام دادن برخی فعالیت‌های تکراری که با خم و راست کردن زانو همراه است مانند دویدن، دوچرخه‌سواری، بالا رفتن از نردبان و مواردی از این قبیل می‌تواند باعث التهاب پلیکا میانی و در نتیجه بروز عارضه سندروم پلیکا شود. آسیب دیدن پلیکا می‌تواند به صورت ناگهانی رخ دهد، به عنوان مثال هنگامی که زانو در قسمت‌های اطراف پلیکای میانی آسیب می‌بیند. معمولاً این عارضه به علت افتادن یا حتی ضرب دیدن زانو در تصادفات خودرویی رخ می‌دهد. ضرب دیدن زانو باعث می‌شود که پلیکا و بافت سینوویال اطراف آن، متورم و دردناک شوند. آسیب اولیه باعث زخم شدن و ضخیم شدن بافت پلیکا می‌شود. پرده زخمی و ضخیم پلیکا بیشتر مستعد مشکلات بعدی است.
علائم سندرم پلیکا
بروز درد، اولین علامت سندرم پلیکا محسوب می‌شود. ممکن است شما هنگام خم کردن زانو احساس قفل شدن زانو را داشته باشید. علت این امر سایش پلیکای ضخیم شده روی لبه گرد استخوان ران است. این مسئله باعث می‌شود که پلیکا نسبت به لمس شدن حساس باشد. در افراد لاغر می‌توان بافت تشکیل دهنده پلیکا را به صورت یک نوار حساس زیر پوست احساس کرد. در موارد نادر که پلیکا به شدت ملتهب می‌شود، زانو متورم می‌گردد.
سندروم پلیکا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان قادر هستند در معاینات بالینی، سندرم پلیکا را تشخیص دهند. پزشک باید ارزیابی دقیقی از زانو به عمل بیاورد و احتمال سایر مشکلات زانو مانند آسیب مینسیک را رد کند. عکسبرداری توسط اشعه ایکس می‌تواند در رد کردن سایر مشکلات مرتبط با زانو مفید باشد اما قادر به تشخیص پلیکا نیست. ام آر آی می‌تواند التهاب پلیکا را تشخیص دهد. ام آر آی برای تشخیص سایر مشکلات مرتبط با التهاب پلیکا مفید است. با این حال ارزیابی جامع زانو که توسط پزشک انجام می‌شود قابل قبول است.
درمان
اقدامات لازم برای درمان سندروم پلیکا عبارتند از:
دارو
پزشک مصرف داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین و ایبوبروفن را برای کاهش التهاب ناشی از سندرم پلیکا تجویز می‌کند.
تزریق کورتیزون
تزریق کورتیزون درون پلیکا، یا مفصل زانو می‌تواند به سرعت باعث کاهش التهاب اطراف پلیکا شود. کورتیزون یک داروی ضدالتهاب قدرتمند است اما باید در تزریق آن درون مفصل احتیاط شود.
یخ درمانی
کیسه یخ یا ماساژ با یخ می‌تواند به کاهش التهاب و تورم ناحیه پلیکا کمک کند، پزشک یا فیزیوتراپ استفاده از کیسه یخ را توصیه می‌کنند. ماساژ با یک روش ساده و کارآمد است. برای این کار آب را در لیوان‌های کاغذی منجمد کنید. در صورت نیاز به ماساژ با یخ، یخ را به مدت ۳ تا ۵ دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید، هنگامی که احساس کردید ناحیه مورد نظر کرخت شده است یخ را بردارید.
زانوبند
برخی از بیماران از زانوبند استفاده می‌کنند. زانوبندهایی که باعث بهبود انطباق مفصل پاتلفمورال می‌شود بهترین وسیله برای کاهش درد ناشی از التهاب پلیکا محسوب می‌شود.
تزریق پی آر پی
پی آر پی یک روش نوین برای درمان التهاب پلیکا است که بدون جراحی آرتروسکوپیک انجام می‌شود. در این روش از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) استفاده می‌شود. روش پلاسمای غنی از پلاکت، فاکتورهای رشد که در خون بیمار وجود دارند را به دام می‌اندازد. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت درون ناحیه ملتهب زانو به کاهش التهاب و رفع درد کمک می‌کند، آزاد شدن فاکتورهای رشد می‌تواند باعث تسریع فرآیند بهبودی شود.
ماساژ درمانی
تکنیک‌های ماساژ برای سندروم پلیکا، اهمیت به سزایی در تسکین درد، تحریک جریان خون، گردش خون و تجمع مایعات، کاهش تورم و تسکین اسپاسم عضلات دارند.
فیزیوتراپی
هدف از انجام فیزیوتراپی در درمان سندرم پلیکا، کاهش فشار متراکم زانو است که این امر با انجام تمرینات کششی، افزایش قدرت عضلات چهار سر و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات پشت ران انجام می‌شود. این روش درمانی معمولا ۶ تا ۸ هفته پس از معاینه اولیه تجویز می‌شود.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی یک روش درمانی است که برای کاهش سندروم پلیکا در زانو استفاده می‌شود. در این روش، از ضربات پرانرژی برای درمان نقاط آسیب دیده استفاده می‌شود. به جای استفاده از امواج الکتریکی، از موج صوتی فیزیکی در شاک ویو تراپی استفاده می‌شود. این روش با ایجاد واکنش‌های التهابی در ناحیه مورد درمان، فعالیت متابولیکی بدن را افزایش می‌دهد. با استفاده از امواج ضربه‌ای، تحریک و تسریع فرآیندهای بهبودی در ناحیه مورد نیاز ایجاد می‌شود. این روش می‌تواند بهبودی و تسکین درد را تسریع کند و به فرآیند بهبودی کمک کند.
تمرینات ورزشی سودمند برای سندرم پلیکا
برخی از تمرینات ورزشی برای تسکین سندرم پلیکا مفید هستند. این تمرینات عبارتند از:
کشش عضلات چهارسر
پلیکای میانی به طور غیرمستقیم به عضلات چهار سر بیمار که یک عضله بزرگ در ران است، متصل است. ضعف عضلات چهار سر باعث می‌شود بیمار بیشتر مستعد التهاب پلیکا باشد. بیمار می‌تواند با انجام موارد زیر به تقویت این عضلات بپردازد:
- منقبض کردن عضلات چهار سر
- بلند کردن زانو در حالت کشیده و صاف
- انجام پرس پا
- انجام تمرینات اسکات
این بیماران می‌توانند از شنا، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، یا دستگاه‌های مخصوص برای تسکین درد خود بهره بگیرند.
کشش عضلات پشت ران
مجموعه‌ای از عضلات پشت ران، قسمت پشت ران را از لگن به درشت نی می‌کشند. این عضلات برای خم کردن زانو استفاده می‌شوند. اگر عضلات پشت ران به طور ناعادلانه فشار بیش از حدی را بر روی قسمت جلوی زانو، جایی که پلیکا قرار دارد، اعمال کنند، می‌تواند به مشکلاتی منجر شود. در این موارد، پزشک می‌تواند با آموزش مجموعه‌ای از تمرینات کششی که در شل شدن عضلات پشت ران نقش دارند، به بیمار کمک کند. این تمرینات بیشتر در حالت نشستن یا ایستادن انجام می‌شوند. پس از آموزش صحیح این تمرینات، بیمار می‌تواند آنها را روزانه چند بار انجام داده تا عضلات پشت ران بهبود یابند و شل شوند.
عمل جراحی
اگر درد ناشی از سندرم پلیکا پس از چند هفته فیزیوتراپی سندروم پلیکا بهبود نیابد، انجام عمل جراحی آرتروسکوپیک ضروری خواهد بود. پزشک دو برش کوچک را در قسمت جلوی زانو ایجاد می‌کند سپس بافت ملتهب را خارج می‌نماید.
