سندرم درد پتلافمورال یا به طور متداول “زانوی دوندگان” نامیده می‌شود. این عارضه در بین دوندگان بسیار رایج است. فشار ناشی از دویدن می‌تواند باعث تحریک و التهاب در اطراف پتلا (کشکک زانو)، که در قسمت پایینی استخوان ران قرار دارد، گردد. درد ناشی از سندرم پتلافمورال می‌تواند شدید و ناگهانی باشد یا به صورت مزمن و درد مبهمی همراه باشد. همچنین، ممکن است در هنگام دویدن درد کاهش یابد و پس از پایان فعالیت دویدن مجدداً ظاهر شود.
اگرچه در برخی موارد، علت این درد مشکلات مکانیکی پاها است، اما در اکثر موارد، دلیل آن، ضعف عضلات همسترینگ (عضلات پشت ران) و چهار سر زانو است. وقتی عضلات چهار سر ران ضعیف هستند، قادر به بهبود حالت زانو نمی‌باشند. همچنین، عدم انعطاف پذیری عضلات همسترینگ باعث ایجاد فشار بر مفصل زانو می‌گردد. بنابراین، برای جلوگیری از تکرار درد کشکک زانو، تمرینات قدرتی و کششی عضلات همسترینگ و چهار سر زانو را به برنامه ورزشی خود اضافه کنید.
چرا به این بیماری مبتلا می‌شویم؟
تعیین کردن یک دلیل منفرد و مشخص برای درد زانوی دوندگان کار مشکلی است. درد زانوی دوندگان می‌تواند یک مشکل بیومکانیکی باشد، برای مثال در مورادی، کشکک زانو در قسمت کناره‌ی خارجی بزرگ‌تر از کناره‌ی داخلی است و یا موقعیت قرارگیری آن روی زانو بیش از حد بالا است و یا به راحتی از جای خود در می‌رود. همچنین تحلیل رفتن غضروف زانو موجب می‌شود که قابلیت جذب فشار توسط زانو کاهش پیدا کند، زیاد بودن قوس کف پا موجب کاهش جذب فشار توسط کف پا می‌شود و صافی کف پا یا چرخش زانو به داخل یا خارج نیز باعث می‌شود کشکک زانو به طرفین منحرف شود. اما زانوی دوندگان ممکن است به علل عضلانی نیز ایجاد شود. عدم انعطاف‌پذیری عضلات ساق پا و همسترینگ موجب فشار به زانو می‌شود و ضعف عضلات چهار سر ران نیز باعث می‌شود کشکک زانو به راحتی به طرفین منحرف شود. حتی حرکات تکراری در هنگام دویدن نیز می‌تواند برای ایجاد عرضه زانوی دوندگان کافی باشد.
نشانه‌های بیماری زانوی دوندگان چیست؟
زانوی دوندگان یا سندرم پتلافمورال می‌تواند یک یا هر دو زانو را درگیر کند. این مشکل اغلب بین دوندگان جوان ایجاد می‌شود و زنان تا دو برابر بیش از مردان به این مشکل دچار می‌شوند. زنان معمولا لگن پهن‌تری دارند که موجب می‌شود استخوان ران آنها زاویه بیشتری داشته و فشار بیشتری به زانوی آنها وارد شود. احساس التهاب در زیر کشکک زانو و خصوصا مرکز آن و حساسیت به لمس کشکک زانو از علائم زانوی دوندگان است. ممکن است بیمار دردی را به طرف عقب زانو حس کند، احساس سایش زانو داشته باشد و حس کند زانویش خالی می‌کند. بالا و پایین رفتن از پله‌ها و راه رفتن در مکان‌های نامسطح موجب تشدید علائم زانوی دوندگان می‌شود.
این بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص زانوی دوندگان، پزشک در ابتدا بیمار را معاینه فیزیکی کامل می‌کند. همچنین ممکن است بیمار برخی عکسبرداری‌ها مانند عکسبرداری اشعه ایکس، اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن را انجام دهد تا پزشک بتواند ساختارهای داخلی زانوی او را بررسی کند.
بهترین روش‌های درمان التهاب کشکک زانو چیست؟
روش درمانی بیمار به شرایط خاص او و علت اصلی بروز التهاب بستگی دارد. اما در اغلب موارد، عارضه زانوی دوندگان به طور موفقیت‌آمیزی و بدون نیاز به جراحی درمان می‌شود. روش‌های درمان سندروم ایلیوتیبیال عبارتند از:
درمان اولیه
روش‌هایی برای تسریع روند بهبود درد و التهاب کشکک زانو عبارتند از:
- استراحت: تا جای ممکن زانو خود را استراحت دهید و از فعالیت‌هایی مانند لانگز، اسکات و دویدن که منجر به تشدید درد می‌شوند، خودداری کنید. همچنین، در طولانی‌ترین بازه‌های زمانی به حالت ایستاده یا نشسته بمانید.
- کمپرس سرد: برای کاهش درد و التهاب، می‌توانید کمپرس سرد را روی زانو قرار دهید. به طور متناوب هر ۳ تا ۴ ساعت، به مدت ۲۰ دقیقه از کمپرس سرد بر روی زانو استفاده کنید. این روش را تا ۲ تا ۳ روز یا تا زمان کاهش درد ادامه دهید.
- باندپیچی زانو: می‌توانید زانو خود را با استفاده از باندپیچی بسته کنید یا از زانوبند استفاده کنید تا به مفصل زانویتان پشتیبانی بیشتری بدهید.
- بالا بردن زانو: زمانی که نشسته یا خوابیده‌اید، می‌توانید یک پشتی کوچک زیر پای خود قرار دهید تا زانویتان بالاتر قرار گیرد. این کار می‌تواند به کاهش فشار و تنش در منطقه زانو کمک کند.
توصیه می‌شود قبل از انجام هرگونه روش درمانی، با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید. آنها می‌توانند شما را راهنمایی کنند و درمان‌های دیگری نیز براساس شرایط شما توصیه کنند.
کفش و کفی مناسب
کفش مناسب و کفی طبی یکی از روش‌هایی است که علت التهاب کشکک زانو را رفع می‌کند. توجه کنید که کفش‌هایی با کیفیتی بپوشید که برای نوع و شکل پای شما و نحوه راه رفتن شما مناسب است. برای کسانی که ساختار پای آنها مشکلاتی دارد و یا الگوی گام برداری آنها غیرعادی است، استفاده از کفی طبی مخصوص نیز مناسب است.
استفاده از بریس
زانوبندهای کشی بیش از همه برای مواقعی مناسب هستند که زانو دچار تورم شده است، مانند زانوی دوندگان. زانوبندهای کشی به دو منظور کلی استفاده می‌شوند. اول اینکه به زانو فشار کمی وارد می‌کنند. این فشار موجب کاهش تورم می‌شود و همچنین باعث می‌شود که خون‌رسانی به عضلات اطراف زانو بهتر انجام شود. این زانوبند همچنین موجب افزایش چشمگیر تحریک عصبی در زانو و فیدبک این تحریکات به مغز می‌شود و بنابراین زانو مورد توجه و کنترل بیشتری قرار می‌گیرد و روند بهبودی سریع‌تر طی می‌شود.
داروهای مناسب
می‌توانید برای تسکین درد ناشی از زانوی دوندگان، داروهای ایبوبروفن و ناپروکسن را به عنوان داروی ضدالتهاب مصرف کنید. با کاهش التهاب، درد و تورم زانو نیز برطرف می‌شود. البته این داروها عوارض جانبی نیز دارند. این داروها را تنها در موارد خاص مصرف کنید، مگر این که پزشک دستور مصرف منظم آن را داده باشد.
اهمیت فیزیوتراپی در درمان این بیماری
بعد از این که درد و تورم زانو برطرف شد، ممکن است پزشک انجام فیزیوتراپی را تجویز کند تا قدرت و دامنه حرکتی کامل زانو را بازیابی کند. هدف از انجام فیزیوتراپی، تقویت عضلات اطراف زانو و لگن و کشش عضلات منقبض است تا در هنگام ورزش کردن، عضلات پا و لگن به شیوه مناسبی منقبض شده و عمل کنند.
تاثیر ورزش
ورزش یکی از راه‌های درمان التهاب کشکک زانو است. تقویت عضلات چهار سر زانو موجب بهبود نحوه قرارگیری کشکک زانو در جای خود می‌شود و کشش عضلات ساق پا و همسترینگ نیز از جابه‌جایی کشکک جلوگیری می‌کند. در ادامه برخی از پرکاربردترین تمرینات اصلاحی برای درمان زانوی دوندگان را می‌خوانید. این حرکات به ورزشکاران کمک می‌کند از ابتلا به زانوی دوندگان پیشگیری کنند.
حرکت صدف
به پهلوی راست بخوابید و زانوهای خود را حدود 45 درجه خم کنید. پاهای خود را به هم جفت کنید و سپس به آرامی زانوی چپ را به سمت بالا ببرید تا پاهای شما به حالت صدف باز شده دربیایند. کمی صبر کنید و سپس زانوی خود را پایین بیاورید. این حرکت را برای هر طرف، 10 تا 15 بار تکرار کنید.
پل
به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید به طوری که کف پای شما کاملا روی زمین قرار بگیرد. به آرامی باسن خود را از روی زمین بلند کنید به طوری که کمر شما کاملا صاف شود. عضلات کشاله ران را درگیر کنید. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس بدن خود را به آرامی پایین بیاورید. این حرکت را 7 تا 10 بارتکرار کنید.
پلانک
برای انجام حرکت پلانک به حالت ابتدایی حرکت شنا قرار بگیرید اما به جای کف دست، ساعد خود را روی زمین قرار دهید. کمر خود را صاف نگه دارید به طوری که با بقیه قسمت‌های بدن همراستا باشد. د این حالت دلتان می‌خواهد کمرتان را خم کنید اما باید با آن مبارزه کنید. این حالت را برای 30 ثانیه نگه دارید و این حرکت را 4 بار تکرار کنید.
بالا آوردن پا از پهلو
به پهلوی راست بخوابید و پاهای خود را صاف کنید. پای چپ خود را به سمت بالا ببرید و در بالاترین نقطه ممکن کمی مکث کنید و سپس پای خود را به آرامی پایین بیاورید. این کار را بری هر طرف، 15 بار تکرار کنید.
جراحی
هرچند این موضوع به ندرت اتفاق می‌افتد اما موارد بسیار وخیم سندرم پتلافمورال، ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنند. پزشک می‌تواند غضروف آسیب‌دیده را بردارد و یا غضروف دیگری جایگزین آن کند و در صورت نیاز، موقعیت قرارگیری کشکک زانو را اصلاح کند تا فشار وارد شده به مفصل به طور یکسان در همه جای مفصل توزیع شود.
چگونه می‌توان از بروز زانوی دوندگان پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از آسیب زانو در دوندگان، پزشکان معمولاً توصیه‌های زیر را ارائه می‌دهند:
- حفظ چابکی و سلامتی بدن: به سلامتی و قدرت عمومی بدن خود توجه کنید. حضور در وضعیت عمومی سالم و داشتن عضلات قوی برای پیشگیری از آسیب زانو بسیار مهم است. در صورت داشتن اضافه وزن، سعی کنید وزن خود را کاهش دهید.
- انجام حرکات کششی: قبل از شروع دویدن، حداقل ۵ دقیقه ورزش گرمکنی انجام داده و سپس حرکات کششی مربوط به زانوها را انجام دهید. می‌توانید از پزشک راهنمایی بگیرید تا به شما حرکات مناسب برای افزایش انعطاف زانوها را آموزش دهد.
- افزایش تدریجی شدت تمرین: هرگز شدت تمرین خود را به طور ناگهانی و پرشتاب افزایش ندهید. بهتر است تغییرات را به آرامی و تدریجی ایجاد کنید تا بدنتان به تغییرات عادت کند و به تدریج قوی‌تر شود.
- استفاده از کفش‌های مناسب: از کفش‌های با کیفیت و مناسب استفاده کنید که ضربه را به خوبی جذب کنند و مطمئن شوید که اندازه کفش‌ها مناسب پاهایتان است. اگر کفش‌هایتان فرسوده شده‌اند، آنها را تعویض کنید. اگر پای صافی دارید، می‌توانید از کفی طبی استفاده کنید تا به پشتیبانی بیشتری برای زانوها دست یابید.
- دویدن به شکل صحیح: در هنگام دویدن، بدن خود را کمی به سمت جلو خم کنید و زانوهایتان را نیز خم نگه دارید. سعی کنید روی یک سطح صاف دویده و از دویدن روی سطوح سفت و بتنی اجتناب کنید. هنگام فرود آمدن، بهتر است از یک حرکت زیگزاگی استفاده کنید و از سطوح شیب‌دار برای تغییر ارتفاع استفاده کنید.
توصیه می‌شود قبل از انجام هرگونه تمرین و ورزش، با پزشک مشورت کنید تا بهترین راهنمایی‌ها و توصیه‌های شخصی برای شما ارائه شود.
