مایع سینوویال، مایعی است که بدن برای حرکت صاف و روان مفاصل تولید می‌کند. در موارد ابتلا به نقرس، اسید اوریک اضافی باعث تشکیل کریستال‌های سوزنی در مایع سینوویال می‌شود. اسید اوریک یک ماده شیمیایی طبیعی است که در خون به دست می‌آید و ناشی از تجزیه مواد شیمیایی در بافت‌های دیگر بدن است. اسید اوریک در همه افراد حضور دارد. وقتی سیستم ایمنی بدن تلاش می‌کند کریستال‌های مایع سینوویال را از بین ببرد، التهاب و تورم ایجاد می‌شود. در افرادی که سطح اسید اوریک آنها بالا است، این التهاب ممکن است به یک نوع دردناک از آرتروزی مبدل شود که به آن نقرس مفصلی هم می‌گویند. نقرس اولین بیماری بود که محققان متوجه شدند که کریستال‌های مایع سینوویال در آن باعث درد مفاصل می‌شوند. نقرس زانو یکی از نوع‌های رایج این بیماری است. تشخیص نقرس به موقع بسیار حائز اهمیت است زیرا کریستال‌های موجود در مفاصل می‌توانند به مفاصل آسیب برسانند، حتی اگر بیمار درد و علائم آسیب را احساس نکند. بعضی از بیماران ممکن است به علت ابتلا به آرتروزهای متقاطع، به درمان‌های پزشکی توجه نکنند. همچنین، برخی از بیماران ممکن است تحت آزمایش‌های پزشکی قرار گیرند، اما تشخیص کامل دریافت نکنند و بیماری آنها به اشتباه به عنوان روماتیسم مفصلی تشخیص داده شود. هر یک از این وضعیت‌ها، که باعث تأخیر در درمان می‌شود، می‌تواند احتمال آسیب مفاصل را افزایش دهد. نقرس قابل درمان است و می‌توان آن را با موفقیت درمان کرد. هدف اصلی درمان نقرس، کاهش سطح اسید اوریک در خون است.
چرا دچار نقرس زانو می‌شویم؟
سطح بالای اسید اوریک خون باعث ابتلا به نقرس می‌شود. اسید اریک در بدن از غذاهایی که یک فرد مصرف می‌کند مانند گوجه، خردل، لوبیا، نخود و عدس تولید می‌شود. معمولاً اسید اوریک اضافی در بدن در کلیه‌ها تصفیه شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. اگر اسید اوریک اضافی از طرق ادرار از بدن دفع نشود، کریستال‌های مونوسدیم اورات در مفاصل و بافت‌ها ایجاد می‌شود. این کریستال‌ها باعث ایجاد درد شدید در مفاصلی مانند زانو می‌شود. برخی دیگر از دلایل ابتلا به نقرس زانو عبارتند از:
- استرس
- مصرف گوشت و غذاهای دریایی در هر روز
- بالا بودن فشار خون
- ابتلا به دیابت
- چاقی و اضافه وزن
- مشکلات کلیه یا وجود سنگ کلیه
- مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
- اگر افراد خانواده یک فرد به نقرس مبتلا باشند احتمال این که آن فرد نیز به این بیماری مبتلا شود 20 درصد افزایش می‌یابد.
- ابتلا به بیماری قلبی
- ابتلا به روماتیسم مفصلی
نشانه‌های نقرس زانو
برخی از علائم نقرس زانو عبارت‌اند از:
- درد شدید در مفصل زانو به خصوص در هنگام شب
- درد در مفصل زانو به مدت چند هفته که به مفاصل دیگر نیز گسترش می‌یابد.
- التهاب در مفاصل زانو
- قرمز شدن مفصل زانو
- کرامپ‌های پا یا خشک‌شدگی مفصل زانو
- ناتوانی در حمل اشیا سنگین
- حساسیت به لمس
پزشکان چگونه این عارضه را تشخیص می‌دهند؟
راه‌های تشخیص بیماری نقرس درد زانو عبارتند از:
بررسی علائم و گرفتن نمونه مایع مفصلی
تشخیص با بررسی علائم بیماری و معاینات بالینی آغاز می‌شود. پزشک می‌خواهد بداند که درد از کجا شروع شده است، به چه شکلی تشدید شده یا کاهش می‌یابد و آیا مفاصل دیگر بیمار نیز دچار این علائم هستند یا نه. همچنین پزشکان در مورد رژیم غذایی یا سابقه فامیلی ابتلا به نقرس یا ابتلا به بیماری‌های دیگر ممکن است از شما سؤالاتی بپرسند. مایع سینوویال باید از مفصل آسیب‌دیده برداشته شده و آنالیز شود تا مشخص گردد که آیا کریستال‌های سوزنی شکل که بخشی از نقرس هستند وجود دارند یا نه. این مهم‌ترین قسمت تشخیص است. در برخی موارد، تشخیص بدون اسپیرسیون مفصل و بر اساس سوابق پزشکی بیمار و واکنش مثبت نسبت به درمان‌های به کار برده شده برای نقرس انجام می‌شود. در تشخیص باید احتمال ابتلا به عفونت که یک مشکل مخفی است رد شود. پزشک ممکن است برای تعیین سطح اسید اوریک خون از شما آزمایش خون بگیرد. باید به این نکته توجه داشت که بالا و پایین بودن اسید اوریک در خون به عوامل پیچیده متعددی در بدن بستگی دارد. این امکان وجود دارد که سطح اسید اوریک خون طبیعی باشد اما بیمار از درد شدید نقرس رنج ببرد بنابراین آزمایش خون‌روش قابل‌اطمینانی برای تشخیص ابتلا به نقرس نیست.
آزمایش‌های تصویری
اولتراسونوگرافی یک روش تشخیصی مفید برای تشخیص نقرس در زانو است. این روش امکان مشاهده کریستال‌های موجود در غضروف انتهایی استخوان را در تصاویر اولتراسوندی فراهم می‌کند. همچنین، اولتراسونوگرافی قادر است علامت‌های برجسته دوگانه نقرس را نیز نشان دهد. وقتی که کریستال‌ها در غضروف شیشه‌ای تجمع می‌یابند، می‌توانند به عنوان یک پوشش اضافی روی سطح مفصل مشاهده شوند.
اگرچه اولتراسونوگرافی روشی مفید است، اما نمی‌تواند نمونه‌برداری مایع و آزمایش آن را برای تشخیص نقرس انجام دهد. علاوه بر این، قابلیت تأیید وجود عفونت را ندارد. به منظور تشخیص نقرس، پزشک باید احتمال ابتلا به آرتروز را که علائم مشابهی دارد، رد کند. نقرس می‌تواند همراه با انواع دیگر آرتروز مانند آرتروز سپتیک و دیگر نوع‌های روماتیسم مفصلی باشد. بنابراین، نیاز به بررسی بیشتری برای احتمال وجود بیماری‌های دیگری که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، وجود دارد. همچنین، باید بررسی‌های مکملی برای احتمال بروز بیماری‌های دیگری که باعث تشکیل انواع دیگر کریستال‌ها در مایع سینوویال می‌شوند، انجام شود.
در تصاویر اشعه ایکس، مراحل اولیه شکل‌گیری نقرس نمی‌تواند مشخص شود. این روش عکس‌برداری می‌تواند به بررسی فرایند بیماری کمک کرده و برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز ضروری است.
آیا نقرس زانو قابل درمان است؟
درمان نقرس زانو به میزان زیادی به علل و علائم آن بستگی دارد. به هر حال، برخی روش‌های درمانی برای درمان نقرس عبارتند از:
درمان‌های اولیه
اولین مرحله درمان نقرس زانو عبارت است از:
- استراحت: استراحت اولین گام در درمان نقرس در زانو است. حتی در خلال جلسات فیزیوتراپی، پزشک استراحت در فواصل زمانی متناوب را به شما پیشنهاد می‌دهد.
- یخ: بسته‌های یخ برای کاهش التهاب در قسمت آسیب دیده به کار برده می‌شود، بنابراین، بسته‌های یخ باید هر 3 تا 4 ساعت یکبار به مدت 20 دقیقه روی زانو قرار داده شوند.
- کمپرس کردن: کمپرس کردن یا فشرده‌سازی زانو با کمک یک زانوبند انجام می‌شود که به کاهش تورم زانو کمک می‌کند.
- بالا نگه داشتن: بالا نگه داشتن به کاهش تورم و پراکنده کردن مایع از اطراف قسمت آسیب دیده کمک می‌کند. به این منظور زانو باید بالاتر از سطح قلب قرار داده شود.
کاهش سطح اسید اوریک خون با مصرف دارو
داروهایی که سطح اسید اوریک خون را پایین می‌آورند برای پیشگیری از حملات نقرس و جلوگیری از مزمن شدن این وضعیت مصرف می‌شوند. پزشک قبل از تجویز شروع مصرف این داروها صبر می‌کند تا حمله نقرس رفع شود زیرا مصرف این داروها در هنگام بروز حمله باعث تشدید این عارضه یا طولانی‌تر شدن دوره حمله می‌شود. مصرف این داروها ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا با کاهش سطح اسید اوریک ممکن است کریستال‌های مفصل زانو جابجا شده و باعث تحریک حملات بعدی شوند. به هر حال، پیگیری برنامه درمانی بهترین روش برای پیشگیری از بروز حملات بعدی است. پزشک ممکن است مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند کلشیسین را با دوز پایین ولی به طور مرتب تجویز می‌کند تا به مدت 8 تا 12 ماه با داروهای کاهنده مصرف شوند که از بروز حملات نقرس پیشگیری می‌شود.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون برای کاهش درد و تورم ناشی از حمله نقرس به صورت خوراکی مصرف می‌شوند یا در مفصل ملتهب تزریق می‌شوند. همچنین ممکن است این داروها در صورتی که حملات نقرس نسبت به روش‌های درمانی دیگر واکنش نشان ندهند یا اگر مفاصل متعددی تحت تأثیر نقرس قرار داشته باشند به صورت سیستماتیک مصرف شوند. تزریق هورمون ادرنوکورتکوتروپیک که یک داروی مصنوعی برای تحریک بدن جهت تولید طبیعی کورتیکواستروئید است به درمان حملات نقرس کمک می‌کند. معمولاً اثر مصرف کورتیکواستروئیدها و هورمون‌های ادرنوکوتروپیک 24 ساعت پس از مصرف آغاز می‌شود.
تأثیر ماساژ بر نقرس
ماساژ درمانی یکی از راه‌های درمان و تسکین درد ناشی از نقرس در زانو می‌باشد. ماساژ بر کل بدن تأثیر می‌گذارد اما به طور اختصاصی بر قسمت‌های دردناک به دلیل ابتلا به بیماری‌های مفصلی تأثیر مضاعفی دارند. این یک روش درمانی باستانی است که برای افزایش توان مکانیسم شفابخشی طبیعی بدن طراحی شده است. ماساژ برای تحریک متابولیسم، بهبود گردش جریان خون در مفصل آسیب دیده و بافت‌های عضلانی اطراف آن، کاهش درد و پیشگیری از بروز اسپاسم به کار برده می‌شود. کاهش درد با کمک ماساژ ممکن است به سرعت رخ دهد یا برای این منظور نیاز به جلسات متعدد درمانی باشد که به میزان و شدت درد بستگی دارد.
فیزیوتراپی چگونه نقرس زانو را درمان می‌کند؟
پس از برطرف شدن حمله نقرس یا برای تنظیم تدریجی حرکات ورزشی معمولی می‌تواند از روش‌های فیزیوتراپی برای افراد مبتلا به نقرس زانو استفاده کرد. فیزیوتراپی به کمک حرکات ورزشی و همچنین کاهش طبیعی درد و رفع عوارض جانبی به بهبود گردش جریان خون به روش مطمئن در ناحیه مبتلا به نقرس کمک می‌کند. ممکن است پزشک مداخلات دیگری مانند اولتراسوند یا لیزر درمانی را برای تسکین مفصل زانو را نیز به کار گیرد.
مگنت تراپی
مگنت تراپی به کاهش درد، التهاب و تورم همراه با نقرس زانو کمک می‌کند. مگنت‌ها درد را برطرف کرده، گردش جریان خون و تسریع روند بهبودی با کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند.
تزریق اوزون
تزریق اوزون یکی از روش‌های مدرن برای درمان نقرس زانو است. اوزون یک ماده شگفت‌انگیز برای سم‌زدایی است که باعث تجزیه سموم و فلزات سنگین می‌شود. اوزون همچنین به ساخت سلول‌ها، بافت‌ها و ارگان‌ها کمک کرده و در نهایت به افزایش سلامت سیستم‌های بدن می‌انجامد. اوزون همچنین به بدن در بازیابی شرایط بهینه سلامتی و در نهایت افزایش کیفیت زندگی فرد کمک می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که تقریباً هیچ پاتوژنی (ویروس، باکتری، قارچ و انگل) یا سلول‌های بیمار و غیرعادی بدن در برابر درمان با اوزون مقاوم نیستند. اوزون همچنین به کاهش درد و التهاب نیز کمک می‌کند.
اهمیت ورزش درمانی
تکرر حملات نقرس در نهایت باعث آسیب‌دیدگی مفصل زانو و تغییر در نحوه حرکت و عملکرد آن می‌شود. حفظ دامنه حرکتی مناسب، انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات اطراف مفاصل از اهمیت زیادی برخوردار است. پزشک مفاصل زانو را ارزیابی کرده و تمرینات و حرکات ورزشی متناسب را برای بهبود دامنه حرکتی، کشش و تقویت عضلات تجویز می‌کند تا عملکرد مفاصل در حداکثر ممکن باقی بماند. تمرینات فردی که به حفظ موقعیت مفصل کمک کرده نیز تجویز می‌شوند. همه تمرینات ورزشی باید در فواصل بین حملات نقرس انجام شوند و در حین بروز حمله نباید انجام شوند. تمرین دادن مفصل ملتهب ناشی از نقرس معمولاً بسیار دردناک بوده و ممکن است به دلیل وجود کریستال‌های اسید اوریک که باعث فرسایش سطح مفصل در هنگام حرکات زیاد مفصل شده‌اند بسیار مضر باشد. برخی از ورزش‌های مناسب برای نقرس زانو عبارت‌اند از:
تمرینات کششی
تمرینات کششی به افزاش انعطاف‌پذیری بدن کمک کرده و پزشک انجام این تمرینات را برای کاهش خشک‌شدگی مفصل و افزایش گردش جریان خون در آن توصیه می‌کند. انجام حرکات ساده کشششی مانند خم کردن زانو به کاهش تنش در مفصل و کاهش التهاب کمک می‌کند. برای خم کردن زانو به سمت جلو خم شده و زانوی خود را کمی خم کنید. سعی کنید که انگشتان پای خود را لمس کنید. پزشکان انجام تمریناتی مانند یوگا، تای چی و پیلاتس را برای افزایش دامنه حرکتی توصیه می‌کنند.
تمرینات استقامتی
پزشک انجام تمرینات استقامتی را برای بهبود گردش جریان خون، بهبود عملکرد قلب و کاهش علائم ناشی از ابتلا به نقرس زانو توصیه می‌کند. از آنجا که نقرس غالباً به پا حمله می‌کند باید تمرینات کم برخورد و کم ضربه انجام شوند که باعث کشیدگی بیشتر اندام تحتانی بدن نشوند. این تمرینات شامل شنا کردن یا دوچرخه ثابت بوده که می‌توان آنها را تحت نظارت پزشک انجام داد. با بهبود شرایط بیمار، تمرینات به مرور سنگین‌تر می‌شود.
تمرینات تقویتی
تمرینات تقویتی می‌توانند بهبود وضعیت و حجم عضلات را تسهیل کنند که در نتیجه، سلامتی و قدرت مفصل را افزایش می‌دهند. این تمرینات شامل استفاده از دمبل‌های سبک برای انجام تمرینات ساده پا مانند اسکات و لانژ می‌شوند. این تمرینات به افزایش گردش جریان خون در پاها کمک می‌کنند و از التهاب مفاصل جلوگیری می‌کنند.
برای انجام این تمرینات، شما نیاز به یک جفت دمبل دارید. در حالی که کمر خود را صاف نگه می‌دارید، زانوهای خود را خم کنید. زانوها را تا جایی خم کنید که عضلات همسترینگ با سطح زمین موازی شوند، سپس به آرامی زانوها را صاف کنید. حرکت لانژ نیز به روش مشابهی شروع می‌شود، اما به جای اینکه به سمت پایین خم شوید، یک گام به سمت جلو بردارید. در حالی که بالاترین قسمت بدن خود را صاف نگه می‌دارید، پای جلویی خود را خم کنید تا پشت زانوی آن به زمین نزدیک شود. سپس یک قدم به عقب بردارید و حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
بهتر است با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید تا وزن مناسب دمبل و تعداد دفعات تکرار تمرینات را برای شما تعیین کند و شما را در انجام این تمرینات به روش صحیح و اصولی راهنمایی کند. این کار به حفظ سلامتی و جلوگیری از مشکلات ممکن در نتیجه انجام نادرست تمرینات کمک خواهد کرد.
