استخوان کشکک زانو درون تاندون عضلات چهارسر قرار دارد. این تاندون بزرگ از عضلات قوی چهارسر ران خارج می‌شود و به صورت یک حلقه گرداگرد کشکک زانو را فراگیرفته و به بالای استخوان درشت نی در ساق پا متصل می‌شود. وظیفهٔ عضلات چهارسر، نگه داشتن پا در حالت راست است. پشت کشکک زانو با غضروفی نرم پوشیده شده است. این غضروف به پوشش استخوان زانو کمک میکند تا هنگامی که پا را صاف می‌کنیم، کشکک بر روی قسمت پایینی استخوان ران لغزش پیدا کند. عبارت “نرمی کشکک زانو” به آسیب‌دیدگی غضروف کشکک زانو اشاره دارد و به نرم شدن و خرابی این غضروف مرتبط است. این آسیب می‌تواند از تماس و ضربه‌های متوسط تا شدید، به غضروف ایجاد آسیب کند.
بیماری نرمی غضروف کشکک زانو با بیماری سندروم زانوی دوندگان هم‌پوشانی دارد. این بیماری ممکن است ریشه در دلایل مختلفی از‌جمله انحراف زانو و بلند کردن وزنه های خیلی سنگین داشته باشد.
درجه‌بندی بیماری:
بر مبنای نتایج آزمایش‌ها، این بیماری درجات و شدت‌های مختلفی دارد:
درجه 1 – نرم شدن غضروف اطراف زانو
درجه 2 – نرم شدن غضروف به‌علاوه ساییدگی بافت و ناهمواری سطح غضروف
درجه 3 – در این حالت وخامت اوضاع با نازک شدن غضروف افزایش می یابد
درجه 4 – ظاهر شدن استخوان از زیر غضروف و زوال و از بین رفتن آشکار بافت غضروف. در این حالت احتمال دارد که استخوان ها روی یکدیگر ساییده شوند و ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد.
چه چیزهایی منجر به نرمی غضروف کشکک زانو می‌شود؟
این بیماری اغلب در میان جوانان و نوجوانان رخ داده و زنان را بیشتر درگیر میکند. علت این که چرا این آسیب‌دیدگی برای غضروف اتفاق می‌افتد روشن نیست. گفته شده است که ممکن است کشکک به جای این‌که به نرمی روی قسمت پایین استخوان ران (درشت نی) بلغزد، بر آن ساییده شود. این مساله ممکن است باعث آسیب به غضروف کشکک زانو شود. برخی موارد که بیشتر احتمال ایجاد این عارضه را دارند عبارتند از:
- ممکن است در بعضی افراد زانو در راستای صحیح خود قرار نگرفته باشد، که می‌تواند سبب شود غضروف، به جای آن که روی انتهای پایینی استخوان ران بلغزد بر آن ساییده شود. این مساله می‌تواند به علت رشد و شکل گیری نامناسب زانو در طول زمان ، یا عدم تعادل در عضلات اطراف زانو- به عنوان مثال عضله چهار سر بزرگ در بالای زانو ایجاد شده باشد. وقتی که یکی از عضلات چهار سر رانی در یک سمت قوی تر باشد و استخوان کشکک را در آن سمت با قدرت بیشتری بکشد ، ممکن است استخوان کشکک در یک سمت روی سطح استخوان ران ساییده شود.
- شایع ترین علت نرمی کشکک زانو ترکیبی است از مشکل تراز نبودن استخوان زانو و استفاده بیش از حد از مفصل زانو در تمرینات ورزشی.
- آسیب دیدگی زانو نیز یکی از عوامل تاثیر گذار است. آسیب دیدگی های جزیی و مکرر زانو، فشار آمدن به زانو در حین ورزش یا ضعف رباط های زانو می‌تواند باعث نرمی غضروف کشکک زانو شود.
- در افراد مسن نرمی غضروف زانو به علت روند طبیعی بالا رفتن سن و فرسایش بافت غضروفی به وجود می‌آید.
نشانه های این بیماری چیست؟
علائم نرمی کشکک زانو این بیماری از قرار زیر است:
- احساس درد اطراف کشکک زانو. درد معمولا در جلوی زانو، اطراف و یا پشت کاسه زانو احساس می‌شود. درد در هنگام استفاده از پله ها بیشتر می‌شود. نشستن طولانی مدت (با زانوهای خمیده) نیز ممکن است باعث درد شود.
- احساس یا صدای خرد‌شدن یا ساییده شدن یا تق تق کردن زانو در هنگام حرکت زانو.
- در موارد نادر ورم زانو، تورم یا اصطلاحا آب آوردن زانو در اثر تجمع مایع در غضروف
راه‌های تشخیص این مشکل چیست؟
معمولا بر اساس علایمی که بیمار دارد و انجام آزمایشاتی بر روی زانو پزشک یک تشخیص ابتدایی انجام می‌دهد. این تشخیص بیشتر جنبه کاربردی دارد تا این که تشخیصی دقیق باشد، چرا که بدون انجام آزمایشات بیشتر نمی‌توان غضروف را معاینه و مورد بررسی قرار داد.
در صورت لزوم در برخی موارد برای تایید تشخیص و یا برای پی بردن به علت بیماری، آزمایشات دیگری نیز انجام می‌شود. به طور مثال زمانی که پزشک از تشخیص خود مطمئن نیست یا پس از تشخیص اولیه ، روش های درمانی در بهبود علائم موثر نبوده‍‌‌اند.
این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون و/یا تصویربرداری با اشعه ایکس، این کار می‌تواند به رد احتمال وجود بعضی انواع آرتروز یا التهاب کمک کند.
- به کمک “ام ار آی” می‌توان جزییات غضروف زانو را دید و در موارد بسیاری نرمی غضروف کشکک زانو را تشخیص داد.
- آتروسکوپی یا درون‌بینی زانو، با وارد کردن یک دوربین کوچک به داخل زانو انجام می‌شود تا دقیقا وضعیت واقعی غضروف دیده شود. این روش مستلزم انجام بی‌هوشی بوده و ممکن است عوارض اندکی داشته باشد.
نرمی غضروف زانو را چگونه درمان کنیم؟
بسیار مهم است که علل اصلی بیماری نرمی غضروف کشکک یا کندرومالاسی زانو معلوم شود. برنامه درمانی مورد نیاز ممکن است یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر باشد:
درمان‌های اولیه
پس از تشخیص، درمان ابتدایی و پایه برای اسیب‌هایی مثل کندرومالاسی زانو موارد 4 گانه زیر است: استراحت، استفاده از یخ، بستن یا تحت فشار قرار دادن زانو مثلا با استفاده از نواربانداژ(تیپینگ) یا زانوبند، و بالا نگه داشتن زانو.
اگرچه این موارد به تنهایی کندرومالاسی را درمان نمی‌کند اما ناراحتی ، درد و تورم ناشی از آن را کم میکند. دو نکته زیر بسیار مهم هستند:
- استراحت و بی‌حرکت نگه داشتن: پس از تشخیص بیماری، بسیار مهم است که بلافاصله زانو در حالت استراحت قرار داده شود. هر گونه حرکت یا فشار بیشتر، ممکن است به آسیب بیشتر انجامیده و روند درمان را طولانی‌تر کند. مهم است که تا حد ممکن ناحیه آسیب دیده بی‌حرکت نگه داشته شود.
- یخ: استفاده از یخ مهمترین نکته است. یخ بیشترین تاثیر را در کاهش تورم و درد دارد. پس از آسیب دیدگی یا تشخیص آن، هر چه سریعتر روی آن یخ بگزارید.
داروهای مسکن و ضدالتهاب
پزشک ممکن است علاوه بر توصیه به استفاده از یخ و استراحت، داروهای داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، یا داروهای ضد التهاب دیگری را برای کاهش درد زانو تجویز کند.
“تیپینگ” کشکک زانو
استفاده از تیپینگ یا بانداژ با نوارچسب‌های کشی مخصوص می‌تواند به کاهش درد ناشی از بیماری کشکک کمک کند. با استفاده از تیپینگ، از سایش کشکک به منطقه آسیب‌دیده از غضروف که منجر به درد می‌شود، جلوگیری می‌شود. نوارچسب‌ها در هر دو طرف زانوی آسیب‌دیده قرار می‌گیرند و به تصحیح حرکت کشکک کمک می‌کنند. در بانداژ کشکک، دو تکنیک اصلی وجود دارد: تیپینگ کنترل‌کننده برای آسیب‌دیدگی‌های جدید و تیپینگ اصلاح‌کننده برای افرادی که می‌خواهند به فعالیت‌های ورزشی خود ادامه دهند. همچنین، استفاده از زانوبندهای مخصوص کشکک نیز می‌تواند در کاهش درد و فشار در این منطقه موثر باشد.
اهمیت فیزیوتراپی برای درمان نرمی کشکک زانو
یکی از روش‌های بسیار اساسی و مهم برای درمان و جلوگیری از کندرومالاسی فیزیوتراپی است. هدف از فیزیوتراپی تقویت عضلات باسن، ران و پا، به خصوص عضلات چهارسر، همسترینگ (عضلات پشتی پا) و ماهیچه‌های سرینی است. این عضلات به تثبیت موقعیت و همترازی مناسب غضروف مفصل زانو کمک می‌کنند. همترازی مناسب غضروف باعث می‌شود که غضروف در شیار مناسب خود بلغزد و اصطکاک و مقاومت به حداقل برسد.
دسته ای از حرکات ورزشی با تقویت ماهیچه ها و مفاصل اطراف زانو به توانبخشی زانو کمک میکند. تقویت ساختار عضلات چهارسر کناری متصل به زانو در کاهش فشار وارده بر زانو و غضروف موثر بوده واز اسیب بیشتر آن جلوگیری میکند..
تزریق کورتون و ژل در زانو
تزریق ژل و کورتون در زانو یکی از راه های درمان نرمی کشکک زانو است.
معمولا پزشکان توصیه می‌کنند که ابتدا یک واحد کورتون تزریق شود. بخش عمده ” کورتون تزریقی” داروی ضد التهابی قوی‌ای به نام استروئید است که معمولا همراه با یک دارو بی‌حسی خفیف به زانو تزریق می‌شود. این روش به سرعت تاثیر می‌گذارد اما دوام آن شاید 2-6 هفته بوده و زیاد طولانی نیست. تزریق کورتون راهی خوب برای تسکین سریع درد و تورم زانوست.
تحقیقات نشان داده که ژل هیالورونیک اسید، در واقع خود غضروف زانو را برای تولید بیشتر هیالورونیک اسید طبیعی تحریک میکند. بیشترین تاثیر این روش برای آسیب‌های خفیف تا متوسط غضروف زانو است. اکثر بیماران از پیشرفت حرکات و کاهش درد پس از اتمام دوره این نوع درمان خبر می‌دهند.
تزریق پی آر پی چه کمکی به درمان کندرومالاسی زانو می کند؟
“تزریق پی‌آر‌پی ” یک درمان تدریجی و غیر-جراحی برای نرمی غضروف زانوست که با تزریق آن به ناحیه صدمه دیده انجام شده و روند بهبود را تسریع میکند. پی‌آر‌پی از سانتریفیوژ خون خود بیمار به دست می‌آید و در واقع دوز بسیار بالایی از مواد ترمیم کننده خون است که در پلاکت‌ها ذخیره شده‌اند. در ابتدا، حداکثر یک ساعت پیش از درمان، از بیمار خون گرفته می‌شود و سپس در سانتریفیوژ مخصوصی قرار می‌گیرد تا پلاکت‌ها تغلیظ شوند. پس از آن، به ناحیه آسیب دیده بی‌حسی موضعی تزریق شده و درنهایت سوزن پیش از زمان مد نظر برای تزریق پی‌آر‌پی، با کمک دستگاه سونوگرافی دقیقا به ناحیه مورد نظر شده وارد می‌شود.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی یکی از راه های درمان درد و دیگر عوارض ناشی از نرمی کشکک زانو است.
از امواج صوتی با فرکانس بالا (که در محدوده شنوایی انسان قرار ندارند) می‌توان برای تحریک بافت‌های عمیق درون بدن استفاده کرد. با حرکت دادن یک میله سونوگرافی روی بدن، امواج صوتی وارد بدن شده و بافت های عمیق را تحریک می‌کنند. این کار منجر به گرم شدن و افزایش جریان خون در این بافت‌ها می‌شود.
تاثیر ورزش درمانی بر نرمی کشکک زانو
پزشکان یک برنامه تمرینی ورزشی برای تقویت عضلات زانو و درمان کندرومالاسی زانو به بیمار ارایه می‌کنند. بهترین تمرینات آن‌هایی هستند که فشار کمتری به زانو وارد کنند مثل شنا، دوچرخه‌سواری یا استفاده از دستگاه الپتیکال.
ورزش های مناسب برای درمان کندرومالاسی زانو عبارت اند از:
اسکات جعبه (باکس اسکات)
نحوه اجرای حرکت باکس اسکات بدین صورت است: نیمکت یا صندلی را پشت سر خود قرار دهید. پاها با فاصله از هم قرار گرفته و ساق پاها کاملا عمود بر زمین در طول تمرین باقی می‌مانند. درحالی که یک میله (هالتر) روی شانه‌ها قرار گرفته، تا زمانی که باسن با نیمکت تماس پیداکند ( تقریبا بین 12 تا 20 اینچ) پایین بروید و دوباره به حالت قبل بایستید. این حرکت بدون این که فشار زیادی به زانو وارد کند عضلات باسن را به خوبی تحت فشار قرار می‌دهد. به تدریج برای اجرای حرکت از صندلی کوتاه‌تری استفاده کنید. تمرین را 2 تا 4 ست با 5 تا 8 بار تکرار انجام دهید.
چرخش خارجی مفصل ران
معمولا در اشخاصی که به نرمی غضروف زانو مبتلا هستند، عضلات چرخاننده مفصل ران نسبت به دیگران خیلی ضعیفترند. با انجام حرکات چرخش خارجی می‌توان عضلات چرخاننده مفصل ران را تقویت کرد.نحوه یکی از این تمرینات به این صورت است: به پهلو دراز بکشید در حالی که زانوهایتان را با زاویه 90 درجه خم کرده‌اید و باسن حدود 60 درجه چرخیده‌است. پاشنه‌ها را به هم بچسبانید و لگن را عمود بر زمین نگه داشته و زانوی بالایی را از زمین بلند کنید. حرکت را 10 تا 15 بار برای 2 تا 3 ست تکرار کنید.
جراحی
به طور معمول، نیاز به جراحی درمانی نمی‌باشد، اما در صورتی که درمان‌های غیرجراحی تأثیری نداشته باشند، ممکن است جراحی ضروری شود. روش آرتروسکوپی (جراحی بسته مفصل) به طور معمول برای انجام عمل جراحی انتخاب می‌شود. در این روش، یک دوربین کوچک و انعطاف‌پذیر وارد زانو می‌شود تا تصویر واضحتری از شرایط زانو به دست آید. جراح با استفاده از دوربین در داخل مفصل و غضروف زانو را مشاهده کرده و سپس از طریق لوله دوربین، جراحی را انجام می‌دهد. جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قطع رباط‌های سفت کنار غضروف به منظور ترازتر شدن موقعیت کشکک و امکان حرکت راحت آن
- صاف و هموار سازی یا تراشیدن غضروف پشت کشکک زانو
- در صورتی که هیچکدام از روش‌های فوق نتیجه ندهند، کشکک از زانو خارج می‌شود، زیرا زانو می‌تواند بدون وجود کشکک هم عملکرد داشته باشد.
پیشگیری
برای جلوگیری از تکرار مشکل کندرومالاسی زانو و یا در وحله اول برای پیشگیری از ابتلا به آن ، موارد زیر را را دنبال کنید:
- استفاده از کفش مناسب می‌تواند به بهبود قوس پاها کمک کند، این کار به خصوص برای افرادی که کف پای صاف دارند مفید است. از آنجا که فشار روی کشکک زانو کاهش می یابد، کفش مناسب می‌تواند به هم‌راستایی و تراز شدن کاسه زانو کمک کند.
- استفاده از پد محافظ زانو و زانوبند، به خصوص در طی استفاده مکرر از زانو، احتمال آسیب‌دیدگی را کم میکند.
- انجام تمرینات تقویتی منظم به تعادل ماهیچه ها، به خصوص ماهیچه‌های همسترینگ، چهارسر، عضلات نزدیک کننده و عضلات دور کننده کمک میکند.
- کاهش وزن بدن می‌توانداز فشار و بار کلی روی زانو کاسته و خطر ابتلا به کندرومالاسی را کم کند. کاهش کالری مصرفی و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل در کنار ورزش منظم درحفظ سلامت زانو و مفاصل در طولانی مدت موثر است.
